[Tài liệu nghiên cứu] Sự Tiến Hóa của Hạnh Phúc [David M. Buss]
Trong bài viết này, quan điểm tiến hóa đưa ra cho chúng ta những cái nhìn mới mẻ về một số trở ngại chính đã ngăn cản chúng ta đạt được hạnh phúc. Những trở ngại bao gồm sự khác biệt lớn giữa môi trường hiện đại và môi trường tổ tiên, sự tồn tại của các cơ chế tiến hóa "được thiết kế/designed" để tạo ra sự khó chịu chủ quan, và thực tế là sự tiến hóa qua chọn lọc đã tạo ra các cơ chế cạnh tranh phục vụ lợi ích của một người nhưng lại gây tổn thất cho người khác. Về khía cạnh tích cực, con người cũng sở hữu các cơ chế tiến hóa tạo ra nguồn hạnh phúc sâu sắc: những cơ chế tạo ra mối quan hệ đôi lứa (mating bonds), tình bạn sâu sắc (deep friendship), quan hệ họ hàng chặt chẽ (close kinship), và liên minh hợp tác (cooperative coalitions). Hiểu biết về những cơ chế tâm lý này - quá trình chọn lọc đã thiết kế ra chúng, chức năng tiến hóa của chúng, và các ngữ cảnh điều chỉnh sự kích hoạt của chúng - mang lại hy vọng tốt nhất để kiểm soát một số cơ chế tiến hóa và kích hoạt có chọn lọc những cơ chế khác, để tạo ra sự gia tăng tổng thể trong hạnh phúc của con người.
Hạnh phúc là mục tiêu chung mà con người hướng tới, nhưng đối với nhiều người, nó vẫn cứ mãi mãi nằm ngoài tầm với. Một góc nhìn tâm lý học tiến hóa mang lại cái nhìn độc đáo về một số rào cản khó chịu đến mục tiêu đạt được hạnh phúc và do đó tạo ra điều kiện để cải thiện chất lượng sống của con người. Những cái nhìn này dựa trên sự hiểu biết sâu sắc hơn về tâm trí con người, cách quá trình chọn lọc thiết kế ra nó, và bản chất chức năng tiến hóa của các thành phần của nó.
Các cơ chế hiện tại của tâm trí là sản phẩm cuối cùng của một quá trình chọn lọc (selective process), một cái rây mà qua đó các đặc điểm đã lọt qua vì chúng đã đóng góp, trực tiếp hoặc gián tiếp, vào sự thành công sinh sản. Tất cả con người hiện sống đều là câu chuyện thành công tiến hóa. Họ mỗi người đã thừa hưởng các cơ chế của tâm trí và cơ thể dẫn đến thành công của tổ tiên họ trong việc sinh sản. Nếu bất kỳ một người tổ tiên nào của họ đã thất bại trong việc sống sót, giao phối, sinh sản, và giải quyết một loạt các vấn đề thích ứng phụ, họ sẽ không trở thành tổ tiên (ancestors). Như là hậu duệ của họ, con người nắm giữ trong tay những chìa khóa ma thuật - những cơ chế thích ứng dẫn đến thành công của tổ tiên họ.
Con người có những cơ chế tâm lý tiến hóa gì, chúng được thiết kế như thế nào, và chúng được thiết kế để thực hiện những chức năng gì? Tại thời điểm này trong khoa học tâm lý học tiến hóa (evolutionary psychological science), các nhà tâm lý học chỉ có thể đưa ra một số câu trả lời tạm thời. Bài viết này đưa ra một số suy ngẫm về những vấn đề này, dựa trên những tiến bộ khái niệm và thực nghiệm gần đây, với sự thừa nhận rõ ràng về tính chất dự kiến và tạm thời của chúng. Bài viết bắt đầu bằng việc xem xét một số trở ngại đến hạnh phúc và sau đó đưa ra đề xuất về cách vượt qua những trở ngại này.
Rào Cản để Cải Thiện Chất Lượng Cuộc Sống
Phân tích tiến hóa dẫn đến một số cái nhìn chính về những rào cản cần phải vượt qua để cải thiện chất lượng cuộc sống con người. Những cái này bao gồm sự khác biệt giữa môi trường hiện đại và môi trường tổ tiên, các cơ chế tiến hóa dẫn đến sự khó chịu chủ quan, và thực tế là chọn lọc đã tạo ra các cơ chế cạnh tranh.
Sự Khác Biệt giữa Môi Trường Hiện Đại và Môi Trường Tổ Tiên
Cuộc sống hiện đại đã mang lại một loạt lợi ích cho con người ngày nay. Không có gì phải nghi ngờ rằng công nghệ y tế đã giảm tỷ lệ tử vong ở trẻ sơ sinh ở nhiều nơi trên thế giới xuống một phần nhỏ so với thời kỳ tổ tiên. Con người có công cụ để ngăn chặn nhiều bệnh dịch mà đã quấy rối tổ tiên thời kỳ đồ đá của họ và giảm bớt các triệu chứng khó chịu của nhiều bệnh khác. Nỗi đau tâm lý của sự trầm cảm và lo lắng có thể được giảm bớt với lithium, Prozac, và các loại thuốc tâm thần khác. Công nghệ hiện đại cho phép con người ngăn chặn đau đớn do sự cực đoan của lạnh và nóng, thiếu thốn thực phẩm, một số loại ký sinh trùng, hầu hết các loài động vật săn mồi, và các "lực lượng thiên nhiên thù địch / hostile forces of nature" khác của Darwin (1859). Theo nhiều cách, con người sống trong sự thoải mái đáng kinh ngạc so với tổ tiên của họ.
Cùng lúc đó, môi trường hiện đại đã tạo ra một loạt các bệnh tật, nhiều trong số đó không được dự đoán và chỉ mới được phát hiện. Mặc dù con người có công cụ và công nghệ để chống lại sự thiếu thốn thực phẩm, họ giờ đây tiêu thụ quá mức số lượng chất béo động vật và đường chế biến theo chiều hướng mà sẽ dẫn đến tắc nghẽn động mạch, bệnh tim, tiểu đường, và các bệnh y tế khác (Nesse & Williams, 1994; Symons, 1987). Sự cạn kiệt tầng ozone có thể dẫn đến ung thư da ở mức độ mà khó có thể có ảnh hưởng nghiêm trọng như vậy đến tổ tiên của họ. Khả năng tổng hợp thuốc đã dẫn đến các sự kiện như nghiện heroin, lạm dụng cocaine, và nghiện một loạt các loại thuốc kê đơn.
Phân tích tâm lý tiến hóa cho thấy một số cách khác mà môi trường tâm lý hiện đại gây ra tổn hại. Hãy xem xét ước lượng rằng con người tiến hóa trong bối cảnh các nhóm nhỏ, có thể gồm từ 50 đến 200 cá thể (Dunbar, 1993). Ngược lại, con người hiện đại thường sống trong một đô thị đô thị khổng lồ, bao quanh bởi hàng nghìn hoặc hàng triệu người khác. Con người tổ tiên có thể đã có một hoặc hai chục bạn đời tiềm năng để lựa chọn. Ngược lại, con người hiện đại được vây quanh bởi hàng nghìn bạn đời tiềm năng. Họ bị tấn công bởi hình ảnh truyền thông của các người mẫu hấp dẫn trên một quy mô không có tiền lệ trong lịch sử và có thể dẫn đến những kỳ vọng không hợp lý về chất lượng và số lượng bạn đời có sẵn. Con người tổ tiên sống trong các mạng lưới họ hàng rộng lớn, bao quanh bởi các họ hàng ruột thịt như cô, chú, cháu trai và cháu gái, anh chị em họ và ông bà. Con người hiện đại thường sống trong các gia đình hạt nhân (nuclear families) tách biệt, thường không có họ hàng rộng lớn. Con người tổ tiên dựa vào bạn bè và người thân của họ để tìm kiếm công lý, để sửa chữa những điều sai trái xã hội, để đối phó với bạo lực mà người khác gây ra cho họ. Con người hiện đại dựa vào cảnh sát và một hệ thống pháp lý mà mê cung của nó làm cho sự kinh hoàng của tác phẩm The Trial (Vụ Án) của Kafka trông giống như một bữa tiệc trà.[1] Có lý do để đoán rằng những sự khác biệt lớn giữa môi trường tổ tiên và hiện đại tạo ra những vấn đề tâm lý không lường trước và giảm chất lượng cuộc sống...
Nhận xét
Đăng nhận xét